Đặt chân đến Tiên Yên, Quảng Ninh, du khách không chỉ choáng ngợp trước vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ mà còn say lòng bởi hương vị ngọt ngào, mộc mạc của kẹo lạc hồng – món quà quê dung dị, ẩn chứa cả một "bản giao hưởng" ẩm thực và nét duyên dáng của văn hóa truyền thống. Không chỉ là đặc sản "cộp mác" địa phương, kẹo lạc hồng Tiên Yên đã "vươn mình" trở thành "ngôi sao" OCOP sáng giá, góp phần "vẽ" thêm những gam màu tươi tắn vào bức tranh ẩm thực Quảng Ninh trên bản đồ Việt Nam.
Kẹo Lạc Hồng Tiên Yên: "Mật Ngọt" Văn Hóa, "Tinh Túy" Từ Lòng Đất Quảng Ninh"Hồn quê" đằm thắm trong sắc hồng viên kẹo
Kẹo lạc hồng Tiên Yên từ lâu đã "neo đậu" trong tâm thức người dân nơi đây, trở thành một phần không thể thiếu trong những dịp lễ trọng: từ mâm cỗ cúng gia tiên trang trọng, lễ cưới hỏi thiêng liêng đến những ngày Tết đến xuân về rộn rã. Sắc đỏ hồng "thắm tươi" của kẹo tượng trưng cho những điều tốt lành, may mắn và tài lộc, còn vị ngọt dịu dàng của mạch nha hòa quyện cùng độ giòn tan, bùi béo của lạc rang như một lời chúc phúc an yên, ngọt ngào.
Theo lời kể của những người lớn tuổi, thuở xưa, kẹo lạc hồng được chế biến hoàn toàn thủ công, với nguyên liệu tạo màu đỏ đặc trưng chính là gấc tươi, mang đậm hương vị tự nhiên. Ngày nay, để đáp ứng nhu cầu thị trường ngày càng lớn, màu thực phẩm an toàn đã được sử dụng thay thế, nhưng tinh thần "chất lượng là kim chỉ nam" vẫn được người dân Tiên Yên trân trọng gìn giữ, trao truyền qua bao thế hệ.
"Vạn dặm gian truân" hành trình từ hạt lạc đến viên kẹo "say đắm lòng người"
Để tạo nên những viên kẹo lạc hồng đạt chuẩn OCOP danh giá, quy trình sản xuất đòi hỏi sự tỉ mỉ, công phu đến từng chi tiết nhỏ nhất. Gia đình ông Lê Bá Quy, một trong những "gia tộc" sản xuất kẹo lạc hồng lâu đời tại thị trấn Tiên Yên, đã dành trọn vẹn 20 năm "mài giũa" bí quyết gia truyền, biến món quà quê bình dị thành đặc sản "hái ra lộc" mỗi độ xuân về.
1. "Tuyển binh" nguyên liệu khắt khe
Lạc: Chỉ chọn những hạt lạc mẩy tròn, căng tràn nhựa sống, được rang tay trên lửa nhỏ đến độ chín vừa tới để giữ trọn vẹn độ giòn tan và hương thơm nồng nàn đặc trưng. Lạc sau khi rang được tách vỏ, sàng sảy sạch sẽ và đập nhẹ thành những miếng vừa ăn, không quá vụn nát.
Đường và mạch nha: Sử dụng đường kính trắng tinh khiết và mạch nha nếp cái hoa vàng thượng hạng để tạo nên vị ngọt thanh tao, không gắt cổ, đồng thời kết hợp cùng bột đao (tinh bột từ củ dong riềng) để kẹo có độ dẻo mịn, sánh quyện hoàn hảo.
Màu thực phẩm: Lựa chọn màu thực phẩm có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, đạt chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm, thay thế cho gấc tươi truyền thống nhưng vẫn đảm bảo sắc hồng ngọc quyến rũ, bắt mắt.
2. "Nấu kẹo" – "Nghệ thuật" của đôi tay tài hoa
Công đoạn "linh hồn", quyết định chất lượng và hương vị của kẹo lạc hồng chính là khâu nấu và "đánh kẹo". Hỗn hợp đường, mạch nha và bột đao được nấu trên bếp lửa củi liu riu, người thợ phải "canh lửa" chuẩn xác như "chăm con mọn": lửa quá lớn, kẹo dễ bị cháy khét, mất đi hương vị; lửa quá nhỏ, kẹo sẽ không đạt độ dẻo và sánh mịn. Trong suốt quá trình nấu, người thợ phải liên tục khuấy đều tay bằng chiếc đũa cả lớn, đến khi hỗn hợp sánh đặc, dẻo quánh, bốc hơi thơm lừng.
Khi hỗn hợp kẹo chuyển sang màu hổ phách óng ả, lạc rang thơm lừng và màu thực phẩm được nhẹ nhàng trộn đều. Đây chính là thời điểm người thợ thể hiện "nghệ thuật đánh kẹo" – dùng sức mạnh đôi tay khuấy nhanh, mạnh và đều đặn cho đến khi màu sắc hòa quyện hoàn toàn, kẹo không bị vón cục mà trở nên sánh sệt, dẻo quánh như ý muốn. "Phải đánh liên tục đến khi nào cánh tay mỏi nhừ, kẹo sánh sệt lại, kéo thành sợi không đứt mới đạt yêu cầu," ông Quy chia sẻ về bí quyết nghề gia truyền.
3. "Định hình" – "Kiệt tác" ra đời
Kẹo còn nóng hổi được đổ nhanh tay lên khay kim loại phẳng, dàn đều thành lớp mỏng và đưa vào phòng lạnh để làm nguội nhanh, giúp giữ trọn vẹn độ giòn tan của lạc. Sau đó, từng tấm kẹo lớn được cắt tỉ mỉ thành những viên kẹo vuông vắn, xinh xắn, được bao bọc cẩn thận trong lớp giấy bóng kính trong suốt, khoe trọn vẹn sắc hồng óng ánh như viên ngọc thạch lựu, mời gọi thực khách thưởng thức.
Vị ngon "độc bản" giữa nhịp sống hiện đại
Điểm khác biệt "vượt trội" của kẹo lạc hồng Tiên Yên so với vô vàn các loại kẹo khác trên thị trường chính là công thức chế biến truyền thống được bảo tồn gần như nguyên vẹn, kết hợp cùng những nguyên liệu tự nhiên, chất lượng:
"Không chất bảo quản": Kẹo lạc hồng Tiên Yên "tự tin" khẳng định không sử dụng bất kỳ chất bảo quản nào, thời hạn sử dụng ngắn (chỉ 60 ngày) chính là "minh chứng" cho độ tươi ngon và an toàn tuyệt đối của sản phẩm.
"Kết cấu hoàn hảo": Lớp vỏ kẹo dẻo mềm, tan chảy trên đầu lưỡi ôm trọn những hạt lạc rang giòn tan, bùi béo, vị ngọt dịu dàng của mạch nha thấm sâu vào vị giác, tạo nên một trải nghiệm ẩm thực "độc nhất vô nhị".
"Màu sắc mê đắm": Sắc hồng đỏ tươi tắn, rực rỡ như son phấn, như ngọc thạch lựu, biến mỗi viên kẹo lạc hồng không chỉ là món ăn vặt mà còn là một "tác phẩm nghệ thuật" đầy cuốn hút.
Không chỉ là món quà vặt "gây thương nhớ", kẹo lạc hồng Tiên Yên còn được nhiều người yêu mến ví như "viên vitamin hạnh phúc" bởi những công dụng tuyệt vời cho sức khỏe:
"Kích thích tiêu hóa": Nhờ men tự nhiên có trong mạch nha nếp cái hoa vàng.
"Cung cấp năng lượng dồi dào": Protein từ lạc rang và carbohydrate lành mạnh từ mạch nha giúp bổ sung năng lượng nhanh chóng.
"Giải tỏa căng thẳng, thư giãn tinh thần": Vị ngọt dịu dàng của kẹo giúp xoa dịu căng thẳng, mang đến cảm giác thư thái, dễ chịu.
OCOP – "Cánh chim bằng" nâng tầm đặc sản
Nhờ "bệ phóng" chương trình OCOP (Mỗi xã một sản phẩm), kẹo lạc hồng Tiên Yên đã "thoát ly" khỏi "vòng tay" của làng quê nhỏ bé, "vươn xa" đến những thị trường rộng lớn hơn. Từ quy mô sản xuất thủ công nhỏ lẻ, nhiều cơ sở sản xuất kẹo lạc hồng như gia đình ông Quy đã mạnh dạn đầu tư máy móc hiện đại hỗ trợ một số công đoạn (như máy sấy lạc, máy đóng gói tự động) nhưng vẫn kiên trì giữ gìn những công đoạn thủ công "then chốt", mang tính quyết định đến chất lượng sản phẩm.
Năm 2023, kẹo lạc hồng Tiên Yên vinh dự được công nhận đạt chuẩn OCOP 3 sao, mở ra "cánh cửa" rộng lớn cho hành trình chinh phục thị trường trong và ngoài tỉnh. Đặc biệt, vào mỗi dịp Tết Nguyên đán, các hộ sản xuất kẹo lạc hồng tại Tiên Yên có thể sản xuất ra hàng tấn kẹo, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng và làm quà biếu, quà lưu niệm ngày càng tăng cao của du khách thập phương.
Kẹo lạc hồng Tiên Yên không chỉ đơn thuần là một món ăn vặt – đó là "ký ức ngọt ngào" của bao thế hệ người con đất Quảng Ninh, là "tâm huyết" của những người thợ thủ công tảo tần, và là "niềm tự hào" sâu sắc của vùng đất Tiên Yên trù phú. Sản phẩm xứng đáng trở thành "đại sứ văn hóa" ẩm thực, kết nối quá khứ với hiện tại, đưa tinh hoa ẩm thực Việt Nam "bay cao, vươn xa". Hãy một lần "nhấm nháp" viên kẹo lạc hồng đỏ thắm, để cảm nhận trọn vẹn vị ngọt ngào từ lòng đất mẹ, hương vị quê hương "thấm đẫm" trong từng hơi thở, trong từng khoảnh khắc!
