Giữa guồng quay hối hả của nền kinh tế số, thị trường thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam đang chứng kiến một sự trỗi dậy mạnh mẽ, vượt xa mọi dự đoán. Từ những con số tăng trưởng nhảy vọt hàng năm đến sự thay đổi sâu sắc trong thói quen tiêu dùng, TMĐT đã vươn mình trở thành một "mỏ vàng" tỷ đô, hứa hẹn tiềm năng khai phá vô tận.
Tiến lên hay "lệch đường ray"? Thương mại điện tử Việt Nam trước ngưỡng cửa luật địnhTuy nhiên, đằng sau bức tranh màu hồng ấy, sự phát triển "nóng" của TMĐT cũng kéo theo những bài toán hóc búa, đặt ra áp lực không nhỏ lên các nhà quản lý. Một hành lang pháp lý mạnh mẽ, linh hoạt và kịp thời trở thành yếu tố sống còn để "định hình" và dẫn dắt thị trường này đi đúng quỹ đạo.
Theo báo cáo mới nhất từ Bộ Công Thương, doanh thu TMĐT B2C tại Việt Nam đã có bước tiến phi thường, từ mức khởi điểm khiêm tốn 2,97 tỷ USD năm 2014 lên đến con số ấn tượng 25 tỷ USD vào năm 2024. Mức tăng trưởng trung bình đáng kinh ngạc 26,7%/năm đã đưa TMĐT chiếm lĩnh 9% tổng doanh số bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng trên toàn quốc. Đáng chú ý, hơn 60% dân số Việt Nam đã hòa mình vào "vòng quay" mua sắm trực tuyến, với mức chi tiêu trung bình 400 USD/người mỗi năm. TMĐT không còn là một xu hướng nhất thời mà đã trở thành một phần không thể thiếu của cuộc sống hiện đại, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM.
Việt Nam đã sớm nhìn nhận tiềm năng to lớn của TMĐT và từng bước xây dựng khung pháp lý nền tảng. Từ Luật Giao dịch điện tử 2005 đến hàng loạt Nghị định, Thông tư hướng dẫn, hành lang pháp lý ban đầu đã tạo đà cho TMĐT "cất cánh". Thế nhưng, trong bối cảnh công nghệ biến đổi với tốc độ chóng mặt, các mô hình kinh doanh mới liên tục xuất hiện, hệ thống pháp luật hiện hành đang dần bộc lộ những "điểm nghẽn" và chưa theo kịp thực tế.
Bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, đã thẳng thắn chỉ ra những thách thức trong việc quản lý TMĐT xuyên biên giới. Sự đổ bộ "ồ ạt" của các nền tảng ngoại đã tạo ra một cuộc cạnh tranh không cân sức với doanh nghiệp nội địa, thậm chí xuất hiện tình trạng "né luật", gây thất thu thuế và tạo ra một môi trường kinh doanh thiếu công bằng.
Những "điểm nóng" cần "hạ nhiệt" trong TMĐT Việt Nam:
TMĐT Xuyên biên giới: Bài toán quản lý các "ông lớn" ngoại, đảm bảo tuân thủ luật pháp Việt Nam, bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng và doanh nghiệp trong nước.
Livestream bán hàng: "Làn sóng" mới nổi nhưng lại thiếu vắng những quy định rõ ràng về trách nhiệm của người livestream, tính minh bạch của thông tin sản phẩm, và cơ chế kiểm soát chất lượng hiệu quả.
Vấn nạn hàng giả, hàng nhái: "Ung nhọt" nhức nhối trong TMĐT, đòi hỏi những công cụ quản lý mạnh mẽ và chế tài đủ sức răn đe để ngăn chặn và xử lý triệt để.
Bảo vệ "thượng đế" - người tiêu dùng: Cần những quy định cụ thể hơn về trách nhiệm của các nền tảng, người bán, cùng một cơ chế giải quyết tranh chấp nhanh chóng và hiệu quả, đảm bảo quyền lợi chính đáng của người mua hàng trực tuyến.
Trước những yêu cầu cấp bách này, Bộ Công Thương đã trình đề xuất xây dựng Luật Thương mại điện tử. Dự thảo luật được kỳ vọng sẽ kiến tạo một "sân chơi" công bằng, minh bạch và bền vững cho TMĐT Việt Nam. Một số nội dung then chốt trong dự thảo luật đang được giới chuyên gia và cộng đồng đặc biệt quan tâm:
Phân loại hàng hóa nội địa và nhập khẩu: Minh bạch nguồn gốc xuất xứ, nâng cao trách nhiệm của các nền tảng trong việc kiểm soát chất lượng và thông tin sản phẩm.
Định danh người bán hàng: Quản lý chặt chẽ thông tin người bán, hạn chế tình trạng "ảo", trốn thuế, và nâng cao trách nhiệm giải trình.
Quy định pháp lý cho livestream bán hàng: Xác định rõ ràng trách nhiệm của các bên liên quan (nền tảng, người livestream, người bán), đảm bảo quyền lợi của người xem và người mua hàng.
Cấp phép hoạt động cho TMĐT xuyên biên giới: Tăng cường quản lý, tạo sự cạnh tranh công bằng với doanh nghiệp trong nước, đảm bảo môi trường kinh doanh lành mạnh.
Việc xây dựng Luật Thương mại điện tử không chỉ là một giải pháp tình thế mà còn là một bước đi chiến lược, mang tầm nhìn dài hạn, giúp Việt Nam khai thác tối đa tiềm năng của "miếng bánh" TMĐT màu mỡ. Liệu Luật mới có thể "nắn dòng" thành công thị trường tỷ đô này, mở ra một kỷ nguyên phát triển bền vững và minh bạch cho TMĐT Việt Nam? Câu trả lời vẫn còn ở phía trước, nhưng những nỗ lực xây dựng luật định hiện tại đang thắp lên hy vọng về một tương lai tươi sáng hơn cho "đấu trường" TMĐT đầy tiềm năng này.
